تصویرپردازی بصیرت بخش از آینده؛بر اساس تحلیل رهنمودهای رهبر انقلاب

چکیده بازشناخت آرمان های انقلاب اسلامی در عرصه های گوناگون جامعه پردازی و جامعه سازی، بر اساس درک امتداد حرکت تمدنی این انقلاب ضروری می نماید. بر این مبنا، بنای رفیع «تمدن نوین اسلامی» به عنوان فلسفه ی وجودی و چشم انداز نهایی انقلاب اسلامی، بر پایه ی پرداخت آرمان های کلی و کل نگرِ مد نظر آن و استخراج طرح ریزی های تمدنی متکثر، قابل تحلیل و تحقق خواهد بود. در این راستا، رجوع به جهت گیری ها و افق پردازی های رهبران انقلاب، یکی از اساسی ترین و مهم ترین رویکردها قلمداد می شود. بازخوانی مولفه های تمدنی- گفتمانی سه گانه ی متقوم ِ «ترسیم مطلوب، توصیف موجود و مهندسی گذار»، بر اساس جهت گیری های کلان رهبر معظم انقلاب، در راستای دریافت و پرداخت تصویری از آینده - که جامعیت و استحکام «معرفتی» و کارآمدی و اثربخشی «سیاستی» را به گونه ای توأمان داشته و نظریه پردازی و سیاست گذاری را ارتقاء بخشد - مأموریت محوری پژوهش حاضر قلمداد شده است. بنیان تحقق مأموریت یاد شده، که زیرساخت نظری و نظریه ی زیرساختی پژوهش حاضر محسوب می-شود، با بازخوانی مولفه های سازنده ی آینده اندیشی در پرتو درس های فلسفه ی تاریخ سامان یافته است. در این راستا، زیرساخت روش شناختی مورد استفاده با بررسی مقایسه ای روش های تحلیل محتوا، تحلیل شبکه و تحلیل گفتمان مهیا شده؛ و در نهایت سازه ی روشی پژوهش حاضر، حاصل بازآفرینی روش های سه گانه ی فوق و طراحی روشی تلفیقی از آن سه می باشد. مجموع رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در بازه ای بیست ساله (1368 - 1388) زمینه ی به کارگیری سازه ی روشی مد نظر را شکل می دهد. در این راستا، برای گزینش از میان انبوه داده های اولیه و پردازش روش مند آن-ها، «فرهنگ» به عنوان کلیدواژه ی محوری انتخاب شده است. بر این اساس تصویر آینده ی مطلوب و توصیف حال موجود در پرتو مطالعه ی سرمایه ها (قوت ها و فرصت ها) و چالش ها (ضعف ها و تهدیدها) ممکن خواهد بود؛ از این منظر، سرمایه های فرهنگی، اصلی ترین سرمایه ی حرکت و مهم ترین داشته ها در وضع موجود؛ و چالش های فرهنگی نیز، اصلی ترین موانع در مسیر حرکت به سوی مطلوب ترسیم شده شناخته می شوند. برای پاسخ به «چه باید کرد؟» نیز باید به سراغ فرهنگ رفت. جان مایه ی مسیر و شاکله ی بایدها و نبایدها برای حرکت از وضع موجود به سوی آینده، در پرتو تحول و تکامل فرهنگی ممکن و میسور می نماید. در پایان، با هدف زمینه سازی برای ادامه ی اندیشه ورزی دیگر دانشوران در موضوع این پژوهش، با رویکردی آینده نگرانه به ارزیابی و بررسی نقادانه ی نقایص و کاستی های پژوهش حاضر، می پردازیم. واژگان کلیدی فلسفه ی تاریخ، انقلاب اسلامی، رهبر معظم انقلاب، فرهنگ، تحلیل محتوا، تحلیل شبکه، تحلیل گفتمان، آینده پژوهی، آینده نگاری.